Bunderzussen integraal internationaal

Dát ze, de ocho hermanas, het met z'n allen nog eens op den vreemden zouden gaan zoeken, stond vast. En dát ze dat dan met de fiets zouden doen, hing -gezien hun reputatie van fietstantes- al langer in de lucht. En 't heeft nog niet zo lang geduurd: amper een jaartje nadat de tantes Chris, Lieve en Bie met de KAV het Oostenrijks traject van de Donau hadden verkend, was het voltallige gezelschap van de hermanas er klaar voor. Op het programma: de Friese Elfstedentocht van 18 tot 25 augustus 2007.
Nee meneer, niet op de schaats bij ijzige wintertemperaturen en een snedige oostenwind, maar onder de zomerzon en op den velo. Nee meneer, geen 200 Km in één dag, maar 330 Km in één week: tijd en tempo aangepast voor een goed evenwicht tussen sportiviteit, ontdekken en genieten. (08-13)

Gegevens voor de thuisblijvende echtgenoten:
Afspraak op de parking van Hotel Campanile, Groothandelsmarkt (naast Holiday Inn) voor
- vertrek: zaterdag 18 augustus, 6.30 uur,
- aankomst: zaterdag 25 augustus rond 20.45 uur.

Contactnummer in geval van nood:
de begeleidsters: 0473 52 49 37,
bij dringende gevallen: 0473 99 28 55 (Thérèse De Waele, verantwoordelijke KAV-Vrouwenreizen).

Hieronder gaat het verhaal, zoals het althans bij mondjesmaat en in regel in SMS-stijl dag na dag naar de Bunderwebredactie wordt doorgeseind, zij het geënt op de kennis van het reisprogramma, als tegen enige algemene (aardrijkskundige en geologische, geschiedkundige, taalkundige, ...) achtergrondkennis terzake als van wetenschap zoals die ook inmiddels via het internet beschikbaar is (o.m. Wikipedia is hier meer dan eens 'geraadpleegd').
Wie de beschikking heeft over een wat deftige wegenkaart van Friesland (b.v. de Michelinkaart 210 NEDERLAND Amsterdam - Groningen 1/200.000) kan hierbij dag na dag de reisroute van de fietsdames volgen.

Van deze reis werd, uitgaande van de foto's genomen door de tantes Gaby en Annemie en de reisgenoten Myriam Van Gremberghe, Tine Vanwelden en Christa Bosman een uitgebreide fotoreportage samengesteld (85 foto's).
Je kunt ze bekijken op http://www.bauwens-gent.be/bundervermeu/FPE/FPE07/FPFrieslandfietsen.htm.

De reportage:

Zaterdag 08-18

Deze ochtend heeft de nieuwste luxebus van Autocars Bergkoning bvba zijn maidentrip aangevangen. De opdracht: met 36 fietsen en evenveel vrouwen heen en terug helemaal naar 't noorden van Nederland en het ginder nog een week volhouden ook. De microfoon ervan heeft alvast de test doorstaan: tante Bie werd gesoliciteerd om de voorstelling van de acht Bunderzussen (en de twee 'adoptiezussen' Ginette en Jeanine) te verzorgen. Verder verloopt de heenreis probleemloos, overigens onder een zonnige hemel.
Rond 15 uur wordt het pittoreske grachtenstadje Giethoorn met zijn 'punterbootjes' bezocht en -volgens schema- komt tegen 16 uur Leeuwarden in zicht, vanoudsher de vertrek- en aankomstplaats voor de legendarische Elfstedentocht.
De overnachting gebeurt in: Campanile Hotel Leeuwarden***, Wergeasterdyk 1, Leeuwarden. Tel.: 0031 58 288 06 05
De kamerverdeling: Marleen en Roos, Gaby en Ginette, Annemie en Myriam, Lieve en Jeanine, Chris en Agnes.
Morgen staan de eerste 50 fietskilometers op het programma.

Friesland s.l. en het Fries

Fryslân, Leeuwarden ... en de Elfstedentocht

Met Friesland in de ruime betekenis van het woord duidt men het hele woongebied der Friezen aan de kust van de Waddenzee aan. Dat bestaat door kolonisatie van zowel Friezen als Saksen tegenwoordig uit de regio's:
- Westerlauwers Friesland, tussen Vlie en Lauwers (de Nederlandse provincie Friesland, zie verder),
- Klein Friesland, oftewel de Ommelanden in de provincie Groningen,
en verder op Duits grondgebied,
- Oost-Friesland, tussen Eems en Wezer,
- Land Wursten en Land Hadeln, twee streken tussen Wezer en Elbe,
- Noord-Friesland, in Sleeswijk-Holstein,
- Helgoland, een rotseiland(je) gelegen in 'de Duitse Bocht', zo'n 70 Km buiten de kust.

De Friese taal kan worden onderverdeeld in:
#1 Westerlauwers Fries (Frysk), weer onder te verdelen in:
1. Kleifries, in de Kleistreek,
2. Woudfries, in de Friese Wouden,
3. Zuidwesthoeks, in de Zuidwesthoek,
4. Hindeloopers, in Hindeloopen,
5. Aasters en Westers, op resp. Oost- en West-Terschelling,
6. Schiermonnikoogs of Eilanders, op Schiermonnikoog.
Op basis van het Kleifries en Woudfries is een Standaardfries ontwikkeld, dat als onderwijs- en bestuurstaal in de provincie Friesland wordt gebruikt.
#2 Saterfries (in Saterland; Fräisk, in het district Cloppenburg, Duitsland)
#3 Noord-Fries (in Noord-Friesland; Friisk, ten zuiden van de Deens-Duitse grens). Hier zijn alweer meerdere (met uitsterving bedreigde) dialecten onder te verdelen in:
1. Eiland-Noord-Fries, gesproken op de eilanden Föhr (Feer), Amrum (Öömrang), Sylt (Söl) en Helgoland (géén Waddeneiland!),
2. Vastewal-Noord-Fries.
Het Westerlauwers Fries en het Saterfries staan relatief dicht bij elkaar. Deze beide varianten worden samen officieus wel als Zuid-Fries aangeduid. De verschillen met het sterk door het Deens beïnvloede Noord-Fries zijn aanzienlijk.

Tenslotte is er ook nog het zgn. Stadsfries, een verzameling van mengtaaldialecten ontstaan in de 16de eeuw toen Friesland zijn bestuurlijke autonomie verloor. Het wordt voornamelijk gesproken in (niet toevallig!) de steden Leeuwarden, Sneek, Bolsward, Harlingen, Franeker, Stavoren, Dokkum en de dorpen Kollum en Heerenveen en moet eerder als een variant van het Hollands beschouwd worden. De woordenschat is voornamelijk Hollands; de taalprincipes zijn voornamelijk op het Fries gebaseerd. Sterk hierop gelijkende dialecten zijn het Bildts, het Midslands op Terschelling en het Amelands. Écht Fries kun je dit Stadsfries bezwaarlijk noemen.

In Nederland wordt met de naam Friesland veelal verwezen naar de centraal in het noorden van Nederland gelegen provincie Friesland (Fries: Fryslân). Tot de provincie behoren ook de Waddeneilanden Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. De hoofdplaats is Leeuwarden, het zakencentrum van de Friezen, tevens met zo'n 92.000 inwoners de grootste stad van de provincie. Het gebied is dun bevolkt (amper 192 inw. per Km²). De Friese taal en gewoontes lijden nog steeds hun eigen leven binnen het Nederlands maatschappelijk bestel.

De Elfstedentocht (Fries: Alvestêdetocht) is een ca. 200 kilometer lange schaatstocht over natuurijs die wordt georganiseerd door de 'De Friesche Elf Steden', tenminste in winters waarin de weersomstandigheden het 'toelaten' (lees: het ijs over zowat de hele route 15 cm dik is). De laatste keer vond de tocht plaats op 4 januari 1997.
De tocht brengt de deelnemers langs de elf plaatsen in de provincie Friesland die ooit stadsrechten hebben verkregen. Gestart wordt in Leeuwarden (Ljouwert) om via Sneek (Snits), IJlst (Drylts), Sloten (Sleat), Stavoren (Starum), Hindeloopen (Hylpen), Workum (Warkum), Bolsward (Boalsert), Harlingen (Harns), Franeker (Frjentsjer) en Dokkum (Dokkum) hopelijk... te finishen terug in de startplaats Leeuwarden. De Elfstedentocht wordt vandaag de dag met alle denkbare vervoersmiddelen 'gereden': met de fiets, step, motorfiets, roeiboot, wandelend, zelfs per zweefvliegtuig.

Zondag 8-19

Sneek (Snits)
De waterstad Sneek verkreeg al stadsrechten in de dertiende eeuw. De naam van de stad luidde oorspronkelijk "ter snake", wat 'op de landtong' betekent. Die landtong lag in de voormalige Middelzee. De stad heeft een centrumfunctie voor zuidwest-Friesland (de Zuidwesthoek).
Met de vier grootste Friese meren in de buurt is dit een bijzonder waterrijk gebied, waar men letterlijk op het water leeft. Op het immense Sneekermeer is de populairste watersport naast surfen hier skûtjesilen (zeilen).
Men spreekt er 'het Snekers', één van de varianten van het Stadsfries (cfr. supra).
Het 'Fries' van de Zuidwesthoek valt op door het ontbreken van gebroken klinkers. Deze zijn typisch voor de meeste Noord-Germaanse talen w.o. het Fries (b.v. het Deense bjerg (berg), bjørn (beer), hjælpe (helpen), jord (aarde), ...).

Na een bezoekje aan Leeuwarden, en route voor de eerste fietstocht: van Leeuwarden, langs De Sneekertrekvaart ("de zwette"), Oosterwierum, Wieuwerd, naar waterstad Sneek in het groene hart van Friesland: 55,76 Km.
En..., ook het beste paard struikelt wel eens! Ook de eerste valpartij is een feit, en nog wel met tante Chris met als resultaat: een knieblessure en een kapotte broek. Maar heel erg is dat niet. Die knieblessure, dat geneest en broeken zijn er genoeg in de wereld.

Kom je aan de weet: d'r blijkt er nog eentje bij te zijn uit een gezin van 12, de oudste dan nog wel.
En neen, tante Leen probeert er dan wel de jongste van de hele bende uit te zien, maar ze is het echt NIET!
En -waarvoor je zoal met 36 vrouwen op reis gaat- kende je b.v. 'de keeper'? Nooit van gehoord, maar vanaf nu kennen de Bunderzussen dat wel: de Keeper is een flexibel bekertje van natuurrubber dat, inwendig gedragen, het menstruatiebloed opvangt. Doordat de Keeper minstens tien jaar meegaat, bespaart dit aanzienlijk op de 'verbandstoffen', beperkt bovendien de hoeveelheid afval en kan meteen ook als een duurzame investering voor de portemonee aanzien worden. Voilà, hadden ze wel wat vroeger mogen gaan fietsen daar bij d'Hollanders!

Het avondmaal en de overnachting zou normaal plaatsvinden in Hotel Hanenburg***, maar de organisatie vond het blijkbaar toch maar verstandig om die Bundertantes en companie appart onder te brengen in een eigen locatie: Hotel De Wijnberg** Marktstraat 23, 8601 CS Sneek. www.hoteldewijnberg.nl,  Tel.: 0515-412421, E-mail: hotelwijnberg@planet.nl.
En de pot schaft:

~ Carpaccio van ossehaas geserveerd met Parmezaanse kaas, pijnboompitten en mosterdcrème ~
~ Gemarineerde kip met kerriesaus ~
~ Parfait van sinaasappel ~

Ook in Sneek moet dat nog kunnen meevallen!

De avond eindigt met een sleutelzoektocht door Leen en Roos. Pas de problème evenwel, Annemie had hem per ongeluk meegenomen.

Maandag 8-20

De muggen hebben er voor gezorgd dat er van de nachtelijke slaap niet zo héél veel in huis is gekomen.

Ijlst (Drylts)
IJlst, ook al één van de Friese elf steden ligt vijf kilometer ten zuidwesten van Sneek, en is de hoofdplaats van de gemeente Wymbritseradeel. Er wonen zo'n 4000 mensen.
IJlst heeft sinds 1268 stadsrechten. Het dankt zijn naam en is ontstaan aan de Oude Ee of Ye, een riviertje tussen de Zuiderzee of een voorloper ervan en de vroegere Middelzee.

Sloten (Sleat)
Sloten (gemeente Gaasterland-Sloten (Gaasterlân-Sleat)) is een vestingstad(je) ontstaan in de dertiende eeuw als nederzetting bij een stins ('steenhuis') van de familie Van Harinxma thoo Slooten. Dankzij de stadsrechten die Sloten in 1426 kreeg, behoort het tot de Friese elf steden. Het telt slechts zo'n 1000 inwoners en wordt (op zijn manier) als de kleinste Elfstedenstad beschouwd.

Vanuit Sneek over Ijlst en Sloten naar Rijs (Oudemirdum) en met de bus opnieuw naar Sneek. De ± 55 Km zijn er alweer 59,28 geworden.

De communicatie middels SMS vanuit het verre Friesland is bondig en wel meer voor interpretatie vatbaar. Feit is: het weer is afgewisseld zonnig en bewolkt, maar regenen en doet het niet.

Het is een leuke groep. Onder de aanwezigen ook een VRT-camera-assistente die afgesproken heeft om op de TV-mis uitgezonden vanuit Zaffelare op 30/09 a.s. het voltallig gezelschap van de ocho hermanas in beeld te brengen. Lap, zo ziede maar, van 't een komt 't ander newaar...

De 8 zussen zijn in vorm en de eerste fotoshoot van het ocho hermanas-fenomeen is inmiddels al gepleegd. Blijkt dat er zich met name nogal wat 'paparadzzi' onder de deelnemers van de groep bevinden.

Onderweg hebben ze ook nog een bevalling van een kalfje meegemaakt (tenzij dat het in 't hotel was, want dit stond er niet bij).
Bovendien hebben ze blijkbaar 'een klif' gezien aan het IJselmeer. Wel wat onverwacht dat die daar ineens voorbij kwam hollen daar in dat Friese pannekoekenlandschap. Wellicht betreft het hier een door een gletsjer afgezet landschappelijk ding uit een of andere ijstijd dat maar niet plat is geraakt. In Denemarken hebben ze dat ook. In ieder geval, den uitleg werd gegeven door een staatsbosbeheerder die, bij de zoveelste keer van zijn verhaal, blijkbaar alleen nog maar oog scheen te hebben voor tante Leen (ge weet wel, niet de jongste van de bende). Wat die in haar scheen te zien, ontgaat -na navraag- ook nonkel Rik.
 

N.v.d.r.: Effectief, het Oudemirdumerklif is (samen met de Roode klif en de Mirnserklif) een afzetting van 'keileem' achtergelaten door het landijs van de voorlaatste ijstijd (Riss-glaciaal, 130.000 tot 380.000 jaar geleden). Tot aan de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 sloegen de golven van de Zuiderzee tegen de keileem van de Friese zuidwestkust. Nu is de afkalving gestopt. Dit geologische monument raakte begroeid met bijzondere flora w.o. zoutminnende planten die herinneren aan de Zuiderzeeperiode. De afgelopen jaren is de klif de broedplaats geworden voor een kolonie van enkele tientallen oeverzwaluwen. De Oudemirdumerklif is onderdeel van het nationaal natuurmonument de IJsselmeerkust, een zeer gevarieerd gebied met graslanden, rietvelden, moerassen, schelpenbanken en ondiep water.

Het avondmaal en de overnachting spelen zich af in het zelfde hotel als vorige dag, wel met iets anders op het menu:

~ Salade met gerookte zalm ~
~ Kogelbiefstuk ~
~ Appelcarree met caramelsaus en slagroom ~

Amaai mijn lotsjen, ze gaan gene kou hebben vandenacht!

Stavoren (Starum of (het mindere gebruikte) Staveren)
Stavoren telt zo'n 1000 inwoners en is gelegen in het uiterste zuidwesten van de provincie Friesland aan drie kanten ingesloten door het IJsselmeer. Stavoren is rond het jaar 900 ontstaan en kreeg in 1118 stadsrechten. Het is hiermee de oudste van de Friese elf steden. Het was een belangrijke handelsstad. De grootschippers en kooplieden onderhielden belangrijke handelsrelaties met de landen rond de Oostzee. In 1385 werd Stavoren lid van de Hanze.
Het nu gezellige badplaatsje heeft echter de nodige tegenslag gekend die werd verwoord in de legende van het vrouwtje van Stavoren: Een rijke rederijkersvrouw gaf een van haar kapiteins opdracht om uit te varen en het kostbaarste ter wereld mee te brengen. De kapitein kwam terug met een schip vol graan. Woedend gaf de vrouw de opdracht het graan overboord te gooien in de haven. 'Als straf' voor zoveel hoogmoed verzandde de haven van Stavoren.

Hindeloopen (Hylpen, Hindeloopers: Hynljippen)
Hindeloopen, het meest aaibare stadje van de elf, is gelegen aan het IJsselmeer. Het telt ca. 550 inwoners en is daarmee de kleinste van de Friese elf steden. Hindeloopen kreeg in 1225 stadsrechten. Hoewel het geen haven had maar slechts een rede in de Zuiderzee, was Hindeloopen lange tijd een belangrijke hanzestad en vissersplaats. De grote bloeiperiode van het stadje lag tussen 1650 en 1790, toen het een vloot bezat van ruim tachtig schepen. De kapitale 17e en 18e eeuwse kapiteinshuizen getuigen er nog van.
Hindeloopen heeft een zeer van het Fries afwijkend dialect, het Hindeloopers, dat zich vooral onderscheidt door het behoud van de middeleeuwse klinkers.

Workum (Warkum)
Het handelsstadje Workum is, sinds de gemeentelijke herindeling in 1984, de hoofdplaats van de gemeente Nijefurd, waartoe ook Stavoren en Hindeloopen behoren. Workum telt een kleine 4200 inwoners.
Workum heeft sinds 1399 stadsrechten is daarmee een van de jongste Friese elf steden.

Dinsdag 8-21

Met de bus van Sneek terug naar Oudemirdum en vandaar alweer de fiets op: via de Mirnserdijk naar het IJselmeer met Laaksum, Stavoren en Hindeloopen. Vandaar naar Workum en via tegelstad Piaam, het terpendorp Allingawier en Exmorra naar Bolsward alwaar de bus hen terug naar Sneek brengt. 53,21 Km zijn alweer met den velo afgelegd.

In Stavoren houden ze hun groepspicknick: gezamelijke aankoop gevolgd door een gezamelijke schranspartij.
In Workum dan brengen ze een bezoek aan het museum van ene Jopie Huisman, oud ijzermarchand, lompenkoopman en autodidact schilder, met -naar verluidt- "adembenemend mooie tekeningen en schilderijen".

Om 16.30 eindelijk dan de eerste regenbui.

En het is dan toch maar weer 'niet de jongste van de bende' die het liedje gevonden heeft waar de hele dag naar gezocht is: "I will follow him". Geef toe, na den trouw van Caroline en Jan vorige maand, hebben de Bundertantes toch wel iets te bieden voor het café chantant van vanavond! Volgt alvast een gefietste repetitie van de sopranine uitvoering ervan.

Terug 'thuis' in Sneek en voor de laatste keer in Hotel De Wijnberg, ten dis:

~ Mosterdsoep ~
~ Gegrillde botervis met tomatenpestosaus ~
~ Tiramisu ~

Valiezen pakken, slapen en morgen de bus op terug naar Bolsward alwaar hopelijk ook de fietsen bekomen zullen zijn van al de inspanningen van de dag...
Ondertussen is 't weer hier in België bewolkt met pogingen in de namiddag tot opklaringen, tot druilerig toe. Niet echt 'om naar huis te schrijven', gesteld dat dit zoal in onzen kop zou opkomen.

Woensdag 8-22

Alsdat
aan de thuisverblijvende nonkels gevraagd wordt niet meer naar de tantes te SMS-en ná 22 uur. Want dan liggen ze reeds te maffen na een inspannende (lees: zwoegende) dag. Want, z'hebben daar alle dagen 'den vroegen', En ge moet dat maar volhouden, zo'n hele week aan een stuk: niet iedereen heeft de rest van 't jaar om de batterijen terug opgeladen te krijgen! 't Is daar vakantie, weet ge!
Langs den anderen kant
zijn er dan tantes die niets liever zouden hebben dat zij een teken van leven zouden ontvangen van hun teerbeminde daar in het verre thuisland. Een SMS-je van één zinnetje volstaat, van één woord, van één letterke zelfs ..., hoeft niet eens een hoofdletter te zijn ..., als 't maar IETs is !!!

Bolsward (Boalsert)
Bolsward is ontstaan op een drietal terpen, waarvan in ieder geval de oudste (waar de Sint-Maartenskerk op staat) dateert van voor het begin van de jaartelling. De Broerekerk, in 1980 door brand verwoest en nu als ruïne geconserveerd, is het oudste gebouw van de stad en dateert deels uit het eind van de 13e eeuw.
Bolsward kreeg stadsrechten in 1455. Bolsward was een van de Hanzesteden.

Harlingen (Harns)
Harlingen telt ongeveer 15.000 inwoners. Harlingen verkreeg in 1234 stadsrechten en is daarmee als stad ouder dan bijvoorbeeld Leeuwarden, Dokkum, Franeker of Amsterdam.
De stad kende in de middeleeuwen een grote bedrijvigheid. Er waren scheepswerven, bierbrouwerijen, zout- en zeepziederijen, steen- en pottenbakkerijen, kalkovens, graan- en zaagmolens. Maar zoals dat al eerder het geval was met de Hanzesteden aan de toenmalige Zuiderzee, werd Harlingen in de volgende eeuwen overschaduwd door Amsterdam en Rotterdam. Toch blijft Harlingen als kustvaart- en vissershaven met veel voorzieningen de belangrijkste havenstad en van groot economisch belang voor de provincie Friesland.
De prachtige binnenstad is een aaneenschakeling van monumentale panden. 500 ervan staan op de lijst van monumentenzorg. In Harlingen zetelt ook de Waddenvereniging, een organisatie die opkomt voor de natuurlijke belangen van de Waddenzee.

Franeker (Frjentsjer)
Franeker zou rond 800 zijn ontstaan als een Karolingisch castellum. De naam zou afkomstig zijn van "Froon-acker", ofwel "land van de heer/koning"; de oudste straat van de stad heet nog steeds Froonacker. Van de 11e eeuw tot de 16e eeuw ontwikkelde Franeker zich tot het bestuurlijk centrum van noordelijk Westergo. Het stadje leek zich tot hoofdstad van Friesland te ontwikkelen, maar werd overvleugeld door Leeuwarden. Het verhaal gaat dat inwoners van Franeker in de Middeleeuwen geprobeerd hebben een kerkklok te stelen uit Harlingen. Sindsdien worden de Franekers 'klokkendieven' genoemd.
Franeker telt vandaag zo'n 13.000 inwoners.

Met de bus terug naar Bolsward dus en van daaruit via Makkum, Witmarsum naar Harlingen, de poort tot de Waddenzee. Verder via Sexbierum en de Liauckenmanstate naar de Waddenzeedijk (met zicht op). Tenslotte via Riedpolder terug landinwaards naar Franeker, de ooit universiteitsstad.

Honi soit qui mal y pense. Bij 'Sexbierum' moet ge u niet zoiets voorstellen als het Frieslandse Hulst. In tegendeel: het dorp werd vroeger 'Sixtabarra', later 'Sixtusburen' genoemd, naar den heiligen Sixtus. Die 'six' werd volksetymologisch geherinterpreteerd als 'sex', het Oudfries voor 'zes'. Uit deze laatmiddeleeuwse vorm ontstond de moderne Friese naam 'Seisbierrum' ('seis' is -ontdaan van enige lijfelijke connotatie- het hedendaags Fries voor 'zes' en heeft uiteraard ook geen uitstaans meer met ene Sixtus).
Het dorp wordt in geschriften rond het jaar 600 reeds genoemd.

De af te leggen afstand is vandaag beperkt (± 40 Km) en dat is maar best ook want het wordt daar in de buurt van de Waddenzee opboksen tegen een strakke noordoostelijke (tegen-)wind met rukwinden tot wel 70 KM/u. Het occlusiefront, verbonden aan het lage drukgebied gelegen boven België en Luxemburg beweegt richting de Britse eilanden waardoor de neerslag daaraan verbonden ten oosten en ten zuiden van de Benelux verwacht wordt. De buienlijn van het koudefront ten oosten van de voornoemde depressie verplaatst zich verder richting Duitsland. Tot zover de berichtgeving van de metereologische cel van het Bunderweb (woensdag 22 augustus, 11 uur). Anders gezegd, een lokale bui is niet uitgesloten, maar algemeen, wat de neerslag betreft, kan het nog wel meevallen voor de Elfstedentochtende tantes. Tegenwind is evenwel gegarandeerd.

Et maintenant, 't verslagske:
"Vandaag 42,60 Km achter de kuiten. Picnick genoten aan en met zicht op de Waddenzee in Harlingen.
Nog steeds zon en bewolkt, maar droog! Veel wind, maar ZALIG fietsweer langs prachtige meren, dijken, grachten en leuke dorpjes. Bezoek aan 17de eeuws stadhuis: de renaissancestijl van Franeker.
Chris was in de hemel nadat een 70-jarige haar gezegd had: "Als je me onderuit rijdt, pak ik je!". Hoe 't afgelopen is wordt er niet bijverteld ...
Slappe lach alom bij elke opmerking (dat kunnen we ons zowel voorstellen, n.v.d.r.)."

Avondmaal en overnachting in het chickere Tulip Inn De Valk Franeker****, Hertog Van Saxenlaan 78, 8802 PP Franeker, www.tulipinnfraneker.nl/Default.aspx, tel.: 0031 517 398 000.
Roos en Marleen zijn in de lift blijven hangen na een verhuis vanuit een stinkende rokerskamer nadat Roos haar beklag had gedaan aan de receptie. Goed zo, voor minder mogen ze dat in een viersterrenhotel niet presteren!
Op 't menu:

~ Parmaham met meloen ~
~ Snitsel met champignons in roomsaus ~
~ Chocoladeijstaart met advocaat ~
-
Altijd wijn á volonté

En dan de koffer in. Terschelling lonkt.

Weersvoorspelling voor de komende dagen voor de Elfstedentochtende tantes door de metereologische cel van het Bunderweb (woensdag 22 augustus, 13 uur):

Morgen, donderdag. Het continentaal lage drukgebied strekt zich uit van Centraal-Frankrijk tot het noorden van Duitsland en zorgt voor neerslag over zowat heel West-Europa: van Denemarken over het zuiden van Engeland, Bretanje, de Golf van Biskaje, de Pyreneeën en het oostelijk deel van Frankrijk. Zelfs Sardinië, Centraal-Italië en Centraal-Europa ontsnappen niet aan warmte- resp. koudefronten. De Noord-noordoostelijke wind op Terschelling neemt af, maar aan regenweer is -zo te zien- geen ontkomen aan. Een donderslag hoort tot de mogelijkheden.
Vrijdag. Het hoge drukgebied van boven de oceaan breidt zich uit boven de Britse eilanden en het grootste deel van West-Europa. De resterende buienlijn schuift nog over een deel van West-Europa, maar in Friesland worden ze geacht daar niet veel hinder meer van te ondervinden. De wind komt uit het Noord-noordwesten (overheerstende zijwind van links dus), maar luwt.
Zaterdag. Het hoge drukgebied heeft zich gestabiliseerd boven de Britse eilanden en het grootste deel van West-Europa. De wind ruimt naar het westen maar neemt verder in sterkte af (eindelijk hebben ze dan eens meewind voor de laatste 45 Km ...). In Friesland kan in de late namiddag nog enige bewolking arriveren, maar veel neerslag valt daaruit niet te verwachten. Voor de rest schijnt in het grootste deel van West-Europa de zon en is er nauwelijks een wolkje aan de lucht. 't Ziet er naar uit dat ze vanaf zondag hier nóg ne'n elfstedentocht kunnen beginnen!

Donderdag 8-23

Marleen en Roos hebben goed geslapen in hun nieuwe suite en zijn vroeg uit de veren. Tenminste dat dachten ze toen ze als eersten in het restaurant arriveerden voor het ontbijt. Aan de verbazing over hun ochtendlijke prestatie kwam evenwel een einde, toen ze tot de ontdekking kwamen dat ze zich van restaurant vergist hadden!

Met de bus, maar zonder de fietsen, vanuit Franeker naar Harlingen alwaar ingescheept wordt voor de overtocht naar Het Waddeneiland Terschelling. Daar staan gehuurde fietsen klaar voor een verkenning van het eiland. Daarna zelfde route terug naar Franeker.

Terschelling (lokaal Fries: Schylge, Standaardfries: Skylge) De Waddenzee en de Waddeneilanden
Terschelling is het 'derde' Nederlandse waddeneiland. Ten westen liggen Texel en Vlieland en ten oosten Ameland, Schiermonikoog, ... Het bedraagt 'in lengte' ca. 30 Km, de breedte is maximaal zo'n 4 Km, in oppervlakte de grootste gemeente van Nederland. Bestuurlijk behoort het tot de provincie Friesland. Terschelling beschikt over zowat 70 Km fietspaden.

Het westelijke deel van het eiland, de Noordsvaarder is ontstaan uit een zandplaat die rond 1850 op het eiland 'aanspoelde'. Maar het huidige Terschelling is ook het resultaat van het ingrijpen van de mens. De Kroonpolders b.v. ten noorden van West-Terschelling zijn het resultaat van de aanleg van stuifdijken tussen 1921 en 1929.
Tussen het dorpje Oosterend en het meest oostelijke puntje van het eiland bevindt zich het Europees erkend Natuurreservaat de Boschplaat, een
omvangrijk kweldergebied, met stranden en duinen, slenken, schorren en slikken. Dit uitgestrekte natuurgebied is ontstaan nadat tussen 1932 en 1936 een stuifdijk werd aangelegd, die de voorheen los van Terschelling liggende zandplaat definitief met Terschelling verbond. Op de zandplaat ontstond een waardevolle kweldervegetatie met lamsoor, zeealsem, zoutmelde en tal van andere halofiele (=zoutminnende) planten. Ook bekend hier is: de lepelaarskolonie.
De landschappelijke diversiteit van Terschelling is bijzonder groot. Op een dwarsdoorsnede van het eiland (amper een goeie 2 Km) vind je er o.m. zandstrand (kant Noordzee) met zijn natuurlijke duinen, het naaldbos, het polderweiland met de dijk, de schorren gevolgd door de immense slikplaat van de Waddenzee met als gevolg: een -voor onze contreien- paradijselijke floristische en faunistische biodiversiteit.

Op Terschelling komen maar liefst drie taalvariëteiten voor: in het westen en oosten worden de Friese dialecten Westers en Aasters gesproken, terwijl men in Midsland een 'Hollands' dialect spreekt, het Midslands of Meslonzers, een soort Stadsfries (cfr. supra). Door de invloed van buitenaf de laatste halve eeuw als gevolg van de sterk toegenomen mobiliteit van de eilandbewoners (<> de vroegere 'eilandmentaliteit' !!!), vooral ook van de hedendaagse 'communicatiemobiliteit', naast de impact -al langer- van o.m. het toerisme, worden de dialecten echter steeds meer verdrongen door 'het Nederlands' ...
Werelwijd constateert men een massale verschraling van het taalkundig patrimonium !!!

De Waddeneilanden liggen in de Noordzee, ten noorden van Nederland en Duitsland en ten westen van Denemarken. Tussen de eilanden en het vaste land ligt de Waddenzee, eigenlijk een immens slikkengebied ecologisch van zeer bijzondere waarde, o.m. als kraamkamer voor heel wat mariene organismen en, doordat het bij eb grotendeels droogvalt, als fourageergebied voor talrijke vogelsoorten.

Ontstaan en evolutie van het Waddengebied
Gedurende de laatste ijstijd lag de zeespiegel ongeveer zestig meter onder het huidige niveau en lag de Noordzee droog. Bij het einde ervan (ongeveer 12.000 jaar geleden), smolten van de gletsjers en de ijskappen af, steeg de zeespiegel en drong het zeewater 'de Noordzee' binnen. De huidige kustlijn werd ongeveer 7000 jaar geleden 'aangelegd'. Door eb- en vloedwerking werden grote hoeveelheden zand naar de kust getransporteerd. Geholpen door de wind vanuit het noordelijk gelegen hoge drukgebied, hoopte dit zand zich op bij natuurlijke uitsteeksels en achter begroeiing. Aldus ontstond er een grote en aaneengesloten duinenrij, een zeewering van natuurlijke oorsprong.
Rond het begin van de jaartelling kwam aan de stijging van de zeespiegel een einde. De zee geeft en neemt zoals dat heet en had echter al een aantal bressen geslagen in de duinenrij en het erachter gelegen lagere land omgevormd tot de huidige waddenvlakte. De steeds heen en weer gaande getijdenstromingen verbreedden de geulen waardoor de waddeneilanden meer en meer van elkaar gescheiden werden en in hun huidige vorm afgetekend werden.
De zee geeft en neemt: de waddeneilanden zijn voortdurend in beweging. De belangrijkste beweging is het 'wandelen' waarbij de eilanden zich langzaam maar zeker van west naar oost verplaatsen. Aan de westkant verdwijnen de meeste eilanden langzaam in zee en aan de oostkant ontstaan steeds grotere zandbanken en slibplaten. Dit wandelen is er ook de oorzaak van dat de meeste dorpen zich aan de westkant van hun eiland bevinden. Toen ze werden gesticht lagen ze meestal in het midden. In de loop van de eeuwen zijn al vele huizen en zelfs complete dorpen door de zee terug 'opgeslorpt' geworden.

Tegen zessen zitten ze allemaal terug op de boot richting het vasteland. In tegenstelling tot de weersvoorspelling is de regen er op de Wadden niet uitgevallen. Tja, Pien maakte ook wel eens dat soort fouten: als 't aan de kust regende, zat iedereen daar in 't café (en had het daar alweer nie geregend...). In ieder geval, de donderslag bleef uit en die ene bui kon hen niet deren. Bij prachtig zonnig weer dus, hebben ze op Hollandse huurfietsen een tocht van zo'n 35 Km -de intelligente technologie ontbreekt op Hollandse fietsen- gemaakt langs duinen, polders, strand en bos. De zomer staat er in volle bloei; de heide purpert. Vogels zijn er van allerlei formaat en pluimage: de skries (grutto), de brúne hoanskrobber (bruine kiekendief), de klút (kluut), de markol (meerkoet), de earrebarre (ooievaar), de ein (wilde eend), de tjirk (tureluur), de ljip (kievit), de stânljip (scholekster), de ielskolfer (aalscholver), ..., and -of course, ook de zeehonden zijn present. "Ogen tekort om ten volle te kunnen genieten van al die zaligheid".
Voor 't avondeten zal 't wat later worden vandaag.
En wat een luxe, met zo'n 5-sterrenbus (mét salon) heen en terug gebracht worden naar de veerboot. Meer en moet dat alweer nie zijn!

Avondmaal en overnachting voor de tweede keer in de Tulip Inn De Valk Franeker****

't Menu:

~ Kippecrèmesoep met champignons ~
~ pangasiusfilet met bloemkool, worteltjes en boontjes in witte wijnsaus, saladbar á volonté - frieten ~
~ vers fruit met ijs en aardbeisaus ~

Niet zó bijster origineel, maar goed, best etelijk, zeker met die witte wijnsaus ...

Nog 2 dagen, een honderdtal Km en nog één Elfstedenstad te gaan. Hebben en houwen van al die vrouwen verhuist morgen naar Dokkum.

Vrijdag 8-24

Dokkum
Dokkum telt ca. 13.000 inwoners. Over de oorsprong van de naam bestaat discussie.
Het pittoreske vestigingsstadje Dokkum is gelegen op de grens tussen de Kleistreek en de Friese Wouden, in het noordoosten van de provincie en is daarmee tevens de meest noordelijke stad van Nederland.
In 1298 kreeg Dokkum na Stavoren, Harlingen, Leeuwarden en IJlst als vijfde stad van Friesland stadsrechten. Door verzanding ging Dokkum failliet en staat de stad in de lokale traditie bekend als "Arm Dokkum". In de negentiende eeuw ontstond een toenemend ruimtegebrek in Dokkum. Dit was te wijten aan de vestingwallen die de groei naar buiten belemmerden. Alle nieuwbouw werd in de binnenstad opgepropt, wat leidde tot het verlies van vele historische gebouwen. Gelukkig werd de binnenstad van Dokkum -als een van de eerste plaatsen in Nederland- in 1974 uitgeroepen tot beschermd stadsgezicht.
Herinneren we er meteen ook aan dat zich hier het linguistieke kruispunt bevindt van het Kleifries en Woudfries, de twee Friese dialecten die de basis hebben gevormd voor het Standaardfries dat als onderwijs- en bestuurstaal in de provincie Friesland wordt gebruikt.

Vandaag: Franeker, Berlikum, Sint-Annaparochie, Vrouwenparochie, Hogebeintum, Hege Tserjewei, Dokkum. De fietstechnologie wijst alweer zo'n 55,39 Km aan.

Myriams reisdoel. Is bereikt: Sarah kan haar verzameling 'Le Petit Prince' van A. de Saint-Exupéry (1943) aanvullen met een heuse Friese versie!

Wildplassen. Een gevleugelde reactie van iemand na een plasbeurt van tante Leen -ze staat er zo stillaan voor bekend- in de struiken: "Que c'est bon de baisser sa maitresse ..., mais c'est encore meilleure de pisser quand ca presse!"

Kleine 'quarantaine'. Alweer heeft de reisleiding beslist tot een kleine 'quarantaine' van de Bunderzussen -zij het na een kleine suggestie van henzelf (die dan weer het gevolg was van een tip van de buschauffeur...): met nog een paar anderen (14 in totaal) worden zij ondergebracht in een 'klein, maar gesjellig hotelletje', een plaatselijke filiaalken hetzelfde etablissement.

De gekste taferelen. t' Wordt tied da't ut es. De gekste taferelen beginnen zich af te spelen: fietsbroeken worden gedroogd op lampekappen, slipjes worden aan het raam opgehangen -zogezegd tegen de muggen ... wat een gedacht!
En, ... de nacht is nog jong!

Afscheidsdiner. We snappen 't eerst niet goed, maar 't is dus toch Hotel de Posthoorn***, Diepswal 21, 9101LA Dokkum, www.hotel-deposthoorn.nl, tel.: 0031 519 29 35 00  geworden. Het wordt het afscheidsdiner vanavond voor de 36 fietsenden:

~ Tomatensoep ~
~ Kalfssteak met jagerssaus en appeltjes met zomerse groentenkrans: worteltjes, bloemkool, boontjes, rabarbermousse
met voor de zevende keer frieten; nu ook keuze voor gebakken patatjes ~
ja, ja, jaaa ...
~ dessertbuffet ~

Mét o.m. een woord van dank aan alle deelnemers, in het bijzonder ook aan het wel speciale gezelschap van de Bunderzussen die zich wel altijd zeer open hebben opgesteld naar de hele deelnemende groep. Én ...

"This little light of mine ...". Deze avond zingen ook zij hun zwanenzang van de Elfstedentocht. Het wordt: "this little light of mine ...", alweer een nummer uit het repertorium van de trouwpartij van een paar weken geleden. Het optreden is een baarlijk succes !!!

Zaterdag 8-25

Koffers gepakt en ingeladen en de fiets op voor de laatste etappe, de idyllische afsluittocht van 30,20 Km: van Dokkum via de Stroobossertrekvaart, Rinsumageest, Oudkerk (Aldtsjerk), Skoallestrjitte, Skettersdijk terug naar Leeuwarden.

De Elfstedentocht voor de fietsende Bundertantes zit erop. Na een sanitaire stop en enige versterking van de inwendige mens, worden ook de fietsen ingeladen. De terugreis gaat over Harlingen met -voor de laatste keer- zicht op het Waddengebied. Volgt over 29 Km de indrukwekkende afsluitdijk. Links het IJselmeer met in de verte Hindeloopen, Stavoren, ..., vorige dinsdag nog per fiets bezocht.
Dwars doorheen het Noord-Hollandse polderlandschap met zijn bolgewassen, passeren ze in het 17de eeuwse havenstadje Hoorn, gelegen aan het Markermeer, de zuidelijke evenknie van het IJselmeer. Van de voorziene stop aldaar wordt afgezien. Het traject volgt verder het Markermeer om via de kaassteden Edam en Volendam Amsterdam te bereiken. Vandaar linea recta: home, sweet home...
De aankomst wordt -een beetje vroeger dan verwacht- rond 20.30 uur voorzien.

Avondmaal en overnachting: Hotel Oost-West******.

And at the end...

Zo'n goeie 330 Km, zowat de afstand Gent - Leeuwarden, zijn in 5½ dag onder de wielen gepasseerd en wel aan een tempo dat voor onze fietstantes eerder aan de gezapige kant lag.
't Weer is bijzonder meegevallen: amper een tweetal buien (buitjes!), maar daar spreken we niet over. Immers, gezien vooral de sombere augustusmaand, kan dit best als een meevaller beschouwd worden. En de wind ... ja, die moet je er als Elfstedenfietser maar bijnemen (de reden trouwens waarom de Friezen zelf maar weinig op de fiets te zien zijn...).
Het eten was naar Nederlandse normen heel behoorlijk. Bourgondiërs zijn wel ietske meer gewend, maar de 'serieuze' kost van bloemkook, bonen en wortels, ondersteund door een dagelijkse portie 'patat' (frieten!) gaat er altijd wel in. En met enige dessert-tralala is iedereen voldaan en beschikt over de nodige 'fond' voor een recup met het oog op de etappe van de volgende dag.
Ook op de overnachting viel niets aan te merken. Mag ook worden vermeld dat de Bunderzussen het de reisleiding niet moeilijk maakten toen de groep door zijn omvang diende opgedeeld te worden in twee hotels. Ook de twee 'adoptiezussen', Jeanine en Ginette, hadden daar helemaal geen probleem mee. Anderzijds wisten de Bunderzussen zich best te integreren in de hele groep en -zoals uit het dankwoordje de vrijdagavond bleek- konden de reisbegeleiders ook dít appreciëren. Die reisleiding heeft trouwens uitstekend organisatorisch werk gepleegd!
Het gezelschap was heel genietelijk, maar genieten kon je vooral ook van de rust ("'t verstand op nul"), de zilte zeebries, het en groupe al fietsend verkennen en ontdekken, onbekommerd ("we zien wel waar we uitkomen..."), ..., genieten ook van de rijkdom en de verscheidenheid van de natuur en het landschap die je daar misschien niet zoudt verwachten, met de Waddenzee en het Waddeneiland Terschelling als de parel aan de kroon van al die weelde.

Een selectie van de foto's van tante Bie is tot nader order te bekijken. Klik daarvoor hier. De toegangscode: 'friets' (ge moet maar denken aan 'Friesland', 'fiets' en 'friet' ..., niet aan 'patat', bloemkool, boontjes of wortelkes, hé!).

Voor allen is het een deugddoende en héél geslaagde fietsvakantie geweest. Op alle gebied! Qualificaties en superlatieven bieden tegen elkaar op!
Zij -en niet alleen de Bunderzussen- die de Elfstedentochtend KAV 2007 volbrachten, zullen zich dit weekje op de fiets in Friesland nog lang herinneren.

reportage: nonkel Luc